Goedkope supermarkt – Het kan vreemd overkomen als je spreekt over een goedkope supermarkt. Als je dit vergelijkt met een goedkope laptop zie je meteen dat goedkoop een andere betekenis krijgt. Hoe komt dat? En wat is metonymisch taalgebruik eigenlijk?
Goedkope supermarkt is een goed te gebruiken term. Waar je in ieder geval bij stil kan staan, is dat de gemiddelde prijs van artikelen niet altijd laag is. Het rare hieraan is wel dat goedkoop in principe staat voor iets dat weinig geld kost. Kijk maar. Bij een goedkope laptop is de laptop niet duur, hetzelfde geldt voor een goedkoop boek. Een goedkope supermarkt wil echter niet zeggen dat het weinig kost om de supermarkt over te nemen van de eigenaar. Hieruit kun je concluderen dat bij deze combinatie iets anders aan de hand is.
Aanbieding van De Schrijfdokter – Clickable e-book met eenvoudige uitleg over de 150 meest voorkomende taalproblemen in het Nederlands
Meestal zeggen bijvoeglijke naamwoorden specifiek iets over een zelfstandig naamwoord. Een rood huis wil zeggen dat het huis rood is, niets meer en niets minder. Bij een goedkope supermarkt zegt het bijvoeglijk naamwoord niets over het zelfstandig naamwoord, maar over de situatie. Je zou het kunnen zien alsof er eigenlijk een extra zelfstandig naamwoord is weggelaten, alsof een goedkope supermarkt een soort verkorte versie is van een supermarkt met goedkope producten.
Er zijn nog meer van dit soort voorbeelden te benoemen:
- Een tropisch terrarium (een terrarium met tropische dieren)
- Een lopend buffet (een buffet met erlangs lopende mensen)
- Een financieel manager (een manager die zich met financiën bezighoudt)
- Een troosteloze aanblik (een aanblik die iemand troosteloos maakt)
Deze gevallen vallen onder wat officieel metonymisch taalgebruik heet. Metonymisch betekent in dit geval iets als “indirect” en geeft aan dat het eerste gedeelte alleen indirect iets zegt over het tweede gedeelte. Bekijk eventueel ook de pagina van het Genootschap Onze Taal over dit onderwerp.
